De Moslim draagt verantwoordelijkheidsbesef

“Denkt de mens dat hij doelloos gelaten zal worden?”¹

(Koran al Karim)

Almachtige Allah heeft, als onderscheidend van andere levende wezens, de mens uitverkoren door hem “ratio” en “wilsbeschikking” te geven. Hij heeft hem met verschillende capaciteiten uitgerust en hem de vrijheid gegeven om de beslissingen die hij heeft genomen uit te kunnen voeren. Hij heeft gewenst dat de mens zijn wil ten goede, voor de waarheid en het goede gebruikt waarbij hij zijn vrijheidskader in een besef van verantwoordelijkheid beoordeelt. Ten slotte het wereldse leven is een test en onverantwoordelijk gedrag of lukrake beslissingen druisen in tegen de geest van deze test. 

Verantwoordelijkheid geeft richting aan het menselijk leven en beschermt hem tegen een zinloos leven. De mens die verantwoordelijkheid draagt, is zich ervan bewust dat het leven niet alleen bestaat uit mogelijkheden en gunsten maar ook dat er plichten zijn. Hij hecht belang aan de rechten maar ook in dezelfde mate aan de verantwoordelijkheden. De mens vindt geluk en rust naar gelang hij zijn verantwoordelijkheden naleeft. 

Zoals de Koran duidelijk verwoordt, zijn de verantwoordelijkheden die Almachtige Allah aan zijn dienaren oplegt die uitgerust zijn met een verstand en een wil, slechts in de mate dat zij dat kunnen dragen. 

Allah die zijn dienaren als beste kent en altijd het beste voor hen wenst, acht de dienaren die door vergeetachtigheid of door een fout, zonden plegen, daarvoor niet verantwoordelijk. Hij zal hen zelfs vergeven wanneer ze de slechte gedachtes in hun harten en geest niet in praktijk brengen.

Het leven in een bewustzijn van verantwoordelijkheid  tegenover Allah is het besef dat men heeft van het feit dat men van Allah komt, aan Hem toebehoort en ten slotte tot Hem zal wederkeren. Deze persoon houdt dan constant in gedachten dat Allah alles ziet en hoort en dat Hij steeds met hem samen is. Deze verantwoordelijkheid houdt dus in dat hij zijn leven stuurt met dit besef en dat hij elke stap die hij zet in deze onderkenning zet. 

Het allerbelangrijkste in zijn bewustzijn van deze verantwoordelijkheid is dat de mens, Iman heeft in Zijn bestaan en eenheid, dat hij niemand erkent als Zijn partner of gelijke en dat hij als dienaar zijn verplichtingen nakomt. Echter, onze relatie met Allah heeft ook zijn weerga op onze relatie met mensen. Daardoor behelzen de rechten die Allah op ons heeft niet alleen de vormen van aanbidding maar ook alle maatschappelijke onderwerpen die ten goede zijn van alle individuen. De mens heeft namelijk ook verantwoordelijkheden ten opzichte van zijn gezin, verwanten, de maatschappij en de natuur.

De islam ziet de rechten en plichten als twee schalen van een weegschaal. De rechten van mensen ten opzichte van elkaar brengen natuurlijk ook de wederzijdse verantwoordelijkheden met zich mee. Een persoon die zijn rechten wil verwerven, dient ook zijn verantwoordelijkheden te dragen.  Wanneer een dergelijk evenwicht wordt geïnstalleerd dan kunnen gelukkige individuen gevormd worden en kan er dan ook een sterke samenleving tot stand worden gebracht.