Hac Kimlere Farzdır?

Sağlık açısından ve ekonomik yönden imkânı olan, ergenlik çağına gelmiş her özgür Müslüman ömründe bir kere haccetmekle yükümlüdür. Hz. Peygamber, “Hac ömürde bir keredir. Fazlası nafiledir.” (Ebû Dâvûd, Menâsik, 1; İbn Mâce, Menâsik, 2) buyurmuş, imkân bulan kimsenin ömründe bir kere haccetmesinin farz olduğunu bildirmiştir.

İlgili ayette haccın farz olması “güç yetirme” şartına bağlanmıştır. (Âl-i İmrân, 3/97)Güç yetirme, hacca gidecek kimsenin gidip dönüşünü sağlayacak ve bakmakla yükümlü olduğu kimselerin geçimini sağlayacak ölçüde maddi imkânının bulunmasını ifade eder. Bunun yanında kişinin sağlık ve zaman yönünden de haccedebilecek güç ve imkâna sahip olması anlamına gelmektedir. Peygamber Efendimiz, bir kimseye haccı gerekli kılan şeyin ne olduğuna dair soruyu, “Yiyecek ve binek imkânıdır.” şeklinde cevaplamış (Tirmizî, Hac, 4), bunları tedarik edebilen kimselerin hac yapmakla sorumlu olduklarını bildirmiştir.

Güç yetirmeyi sadece maddi yönden iyi durumda olmak şeklinde anlamak eksik olur. Bu takdirde hac sadece zengin Müslümanlara ait bir ibadet hüviyetine büründürülmüş olmaktadır. Oysa zengin denilebilecek ölçüde mal varlığına sahip olmamakla birlikte hac günlerinde bir şekilde Kâbe’ye ulaşma imkânı bulabilen kimse hac ibadetini yerine getirir.

Hacca gitme imkânı elde eden bir kimsenin bu ibadeti geciktirmeden yerine getirmesi, sonraki bir zamana ertelememesi gerekir. Zira çeşitli sebeplerle kişi bu imkânı yitirebilir ve hac yapmadığı için sorumlu olur. Resûlullah Efendimiz; “Hac yapmak isteyen kimse acele etsin. Olur ki hastalanır veya binek hayvanı kaybolur ya da (hacca gitmesini engelleyen) bir ihtiyaç ortaya çıkar.” (İbn Mâce, Menâsik, 1; Ebû Dâvûd, Menâsik, 5) sözleriyle bu hususa dikkat çekmektedir.

Kendilerine hac farz olsa bile, yolculuğa katlanamayacak ya da fiilen haccedemeyecek derecede hasta olanlar ve yaşlılar eda ile yükümlü değildirler. Bu durumda olanlar haccedebilecekleri şartlar oluşmazsa kendilerinin yerine bir başkasını (bedel) göndererek hac yaptırırlar. 

Günümüzde Suudi Arabistan’ın kota uygulaması sebebiyle, ülkemizde hacca gidecek kimseler kura ile belirlenmektedir. Müracaat ettiği hâlde kurada ismi çıkmadığı için hacca gidemeyen kimseler bundan dolayı sorumlu olmazlar.