Kur’an, insana dünya ve ahiret hayatında rehberlik edecek çeşitli konuları ele alan bir kitaptır. Kur’an’ın temel amaçlarından biri, insana tevhide dayalı, doğru bir Allah şuuru kazandırmaktır. Bunu gerçekleştirebilmek için de Kur’an, geniş bir şekilde yaratılış, tabiat ve canlılarla ilgili konulara yer verir. Yine ölümden sonra diriliş, bu ilahî kelamın en temel mesajlarındandır. 

Kur’an, insanın dünya saadetiyle ilgili temel konulara yer verir. Bu konuların detayları da Hz. Peygamber’in uygulamasında mevcuttur. Bu bakımdan dinî bir konunun delilleri araştırılırken, sadece Kur’an değil, ayrıca “sünnet” de dikkate alınır. Tabii bu arada Kur’an’ı ve sünneti ilk dönemlerden itibaren âlimlerin nasıl anladığı ve yorumladığı konusu da oldukça önemlidir. 

Kur’an, farklı bilim dallarıyla ilgili konulara değinir. Mesela canlılar, astronomi, tarih, toplum, siyaset, insanın yaratılışı, insan psikolojisi bunlardan bazılarıdır. Ancak Kur’an’ın bu konuları ele almadaki amacı farklıdır. Bahsedilen bilim dalları insanı kendi alanlarıyla ilgili bilgilendirmeyi gaye edinirken Kur’an bütün bu konulara sağlam bir inanca ve dinî hayata ulaşmak amacıyla yer verir.     

Kur’an’ın ele aldığı konular ve içerikleri hakkında şu başlıkları sıralayabiliriz:

Kur’an, varlığı sadece maddi yönüyle ele almaz. Aksine maddi ve manevi âlemleri içeren kapsamlı bir varlık düşüncesi getirir. Nitekim müminlerin en önemli özelliklerinden birisi, algılanmayan bir âleme (gayb) inanmalarıdır. (Bakara, 2/3)  

Yaratılmışlar içerisinde en şerefli varlık insandır. Dolayısıyla Kur’an onun yaratılışı, yetenekleri, zaafları, eceli ve ölümü üzerinde durur.

Kur’an’ın dünya görüşünde yerler, gökler ve ikisi arasında bulunan her şey, insanın hizmetine sunulmuştur. Yine tabiattaki bütün varlıklar insanı Allah’a götüren ayetlerle doludur. Dolayısıyla insanın canlıların, tabiatın mükemmel yaratılışı, işleyişi, düzeni ve yönetimi üzerinde düşünmesi gerekir. Şu ayet etkileyici bir ifadeyle buna davet eder:

“Yedi göğü birbiriyle tam bir uygunluk içinde yaratan O’dur. Rahmanın yaratışında hiçbir uyumsuzluk göremezsin. Gözünü çevir de bir bak, bir bozukluk görebiliyor musun? Sonra gözünü tekrar tekrar çevir de bak; (kusur arayan) göz aradığını bulamadan bitkin olarak sana dönecektir.” (Mülk, 67/3-4)

İfade ettiğimiz gibi Kur’an, duyu organlarıyla algılanmayan varlıklara yer verir. Bu bağlamda meleklerden, cinlerden ve İblis’ten bahseder ve bunların özellikleri ve insanla olan ilişkileri üzerinde durur.