Son Sözler

Buraya kadar söylediklerimiz, din hakkında söylenmesi gereken şeyleri tamamen tükettiğimiz anlamına gelmez. Tarihi insanla yaşıt olan din, hayatın zorluklarına karşı tahammül gücü veren bir “anlam denizi” olarak insanın yanı başındadır. Ona “anlamlı” bir hayatın şifrelerini sunar. Bununla birlikte din, insanın yalnızca ruhsal, psikolojik ihtiyaçlarını karşılayan bir “paket anlam programı” değildir. (Göka 2019: 123) Elbette din, bu işleve de sahiptir ama etki ve kapsam alanı bundan çok daha fazladır. İnsanın sonsuz bir çaba ve özlemle hakikat arayışının genel adı olan din, hayatla iç içedir. Hakikati bulmak veya bulduğunu zannetmek görevin bittiği anlamına gelmez. Önemli olan, hayatı hakikatin evrensel değerleri ile de buluşturmaktır. İnsan, tabiat ve Allah arasında sınırları belirlenmiş bir ilişkiler ağının ahlak ile ahenkli kaynaşmasından doğan bir din anlayışında gerek duygu ve düşünce gerekse davranış ve eylem en ideal formunu bulmuş olacaktır. Bu ideal formun Allah katındaki adı olan İslam, bu manada, insanı aziz ve şerefli bir varlık kabul eden bir din sıfatıyla hem insana hem de tabiata karşı kurgulanan her türlü kötülük ve fenalığı, Allah adına yapılan her türlü aldatma ve istismarı kesin olarak reddeder.  

Tüm bu söylediklerimizi kuşatacak şekilde, insanoğluna hayat yolunda kılavuz olacak nihai gerçekliği bir kere daha tekrar edelim: Allah katında din, İslam’dır.