Aklın korunması ilkesi dinimizin temel değerlerindendir. Bu sebeple insana sarhoşluk veren ve sağlıklı düşünme yeteneğini kaybettiren bütün alkollü içecekler ve uyuşturucular haram kılınmıştır. (Mâide, 5/90-91; Müslim, Eşribe, 74) Hz. Peygamber (s.a.s.) çok miktarda tüketildiğinde sarhoşluk veren içecek ve maddelerin az miktarının da haram kılındığını bizlere bildirmiştir. (Tirmizî, Eşribe, 3) Alkollü içkilerin ve uyuşturucuların sağlığa verdiği zararların yanı sıra içenin saygınlığını yok eden, aile hayatını ve toplum huzurunu sarsan pek çok zararı daha vardır. Alkol kişinin vicdani denetimini ortadan kaldırıp kişiye yapay bir cesaret hissi verdiğinden, normalde asla düşünülmeyen birçok suç veya günah sarhoşken işlenebilir. Bu sebeple hadis-i şerifte içki ‘bütün kötülüklerin anası’ olarak ifade edilmiştir. (Nesâî, Eşribe, 44)

İnsana sarhoşluk veren alkol çeşidi etil alkoldür (etanol). Birçok helal meyve ve gıdanın bünyesinde kendiliğinden eser (az) miktarda etil alkol oluşabilmektedir. Ancak bunlardaki etil alkol oranı, bu gıdalar çok tüketildiğinde sarhoşluk verecek miktarda olmadığı için bunların tüketilmesinde bir sakınca yoktur.

Üzüm veya hurmadan elde edilen alkollü içkiler dinen necistir. Ancak dezenfektan, temizlik ve kozmetik ürünlerin içinde kullanılan etil alkol, üzüm ve hurma dışındaki maddelerden üretiliyorsa dinen temizdir. Dolayısıyla kolonya, ispirto vb. ürünlerin sürüldüğü yerlerin namaz kılmadan önce yıkanması gerekmez.

İçilmesi haram olan maddelerin içecek amaçlı üretim veya ticaretini yapmak da aynı şekilde yasaklanmıştır. Başkalarına içki hazırlamak ve sunmak da bu kapsamdadır. Bir kişinin geçimini sağlamak için helal alternatifi bulunduğu sürece dinen yasaklanan şeylerin yapıldığı bir iş yerinde çalışması caiz olmaz. Ancak bütün çabasına rağmen başka bir iş bulamıyorsa zaruret durumuyla sınırlı olmak üzere bu tür iş yerlerinde çalışabilir. Geçimini sağlayacak helal başka bir iş bulduğunda bu işi ve iş yerini derhal bırakması gerekir.

Sigara, nargile ve benzeri tütün mamullerinin dinî hükmü konusunda geçmiş yüzyıllarda görüş ayrılıkları olmuştur. Bu görüş ayrılığının o dönemlerde tütünün insan sağlığına olumsuz etkilerinin yeterince bilinmemesinden kaynaklandığı söylenebilir. Günümüzde ise tütün ürünlerinin insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri ve yol açtığı hastalıklar daha net olarak ortaya çıkmıştır. Bu sebeple tütün ürünlerini içmenin caiz olmadığı ve hükmünün de haram olduğu yönündeki görüşler ağır basmaktadır.

İslam dini sağlığın korunmasına büyük önem vermiş, hastalık durumunda şifa aranmasını ve helal maddelerle tedavi olunmasını istemiştir. (Ebû Dâvûd, Tıb, 11) Bir Müslüman’ın tedavi alanında da haramlardan kaçınması ve helal alternatifleri araştırması zorunludur. Günümüzde kullanılan bazı ilaçlar dinen haram ve necis sayılan bazı maddeler (örneğin domuzdan elde edilen katkılar veya etil alkol) içerebilmektedir. Helal alternatifi varken diğer ilacı kullanmak kesinlikle caiz olmaz. Ancak araştırılmasına rağmen helal içeriğe sahip bir ilacın bulunmaması, bu ilaca ulaşılamaması veya helal ilacın tedavide diğeri kadar etkili olmaması gibi bazı durumlarla karşılaşmak mümkündür. Tedavi ediciliği bilinen ancak helal alternatifi bulunamayan bir ilacın, mesleki ehliyet ve dürüstlüğüne güvenilen uzman bir doktor tarafından tavsiye edilmesi hâlinde, zaruret ilkesi kapsamında kullanılması caizdir.