İnsanın Sorumluluğu

Allah insanı iradeli, şahsiyetli ve sorumlu bir varlık olarak yaratmıştır. İnsana bir özgürlük alanı vermiştir ve buna asla müdahale etmez. Tabi ki dilerse müdahale etmeye ve insanın iradesini yok etmeye kadirdir. Ancak bunu yaptığında insanın sorumluluğu ortadan kalkar. Çünkü sadece özgürlüğün olduğu yerde sorumluluk olabilir. İman ve inkâr dâhil, özgürce benimsenmeyen fiillerin hiçbir geçerliliği ve bağlayıcılığı yoktur. İnsanın özgür bir iradeye sahip olması onun sorumluluğunun da temelini oluşturmaktadır. Eylemlerini özgür bir şekilde tercih edemeyen bir kimsenin yaptıklarından sorumlu tutulması mümkün olmaz. Nitekim insan dışındaki hiçbir varlığa irade verilmemiştir. Onların kaderleri bütünüyle Allah tarafından önceden takdir ve tayin edilmiştir.  Bu kaderin dışında hareket etmeleri mümkün olmadığı için hiçbir sorumlulukları da yoktur. 

Özgür irade, dünya hayatında da yapılan eylemlerden sorumlu tutulmanın gerekçesidir. Örneğin bir kimse silah zoruyla veya tehdit altında bir suç işlerse, mahkemede bu durum dikkate alınarak hakkında karar verilir. Başka bir deyişle ancak özgür irade ile yaptığımız eylemler konusunda övgü ve yergiye muhatap oluruz. Allah katında da aynı durum geçerlidir ve ahirette sadece özgür irademizle yaptığımız eylemlerle ödül ve cezaya muhatap olacağız.  İnsan, Allah’ın doğrudan takdir edip belirlediği, irade ve seçimleriyle değiştirmesi mümkün olmayan konulardan ve başkalarının yaptıklarından sorumlu tutulmayacaktır: “Hiçbir günahkâr başkasının günahını yüklenmez. İnsan ancak çabasının sonucunu elde eder.” (Necm, 53/38-39)